Aqua carbolisata, czyli woda karbolowa, to wodny roztwór fenolu (C
6H
5OH).
Płyn ten funkcjonuje również pod nazwami kwas karbolowy lub – najkrócej – karbol.
W zależności od stopnia stężenia stosowany jest jako środek dezynfekujący, antyseptyczny i żrący. Wykorzystuje się go również przy produkcji różnych leków (np. aspiryny) i tworzyw sztucznych.
Kwas karbolowy został rozpowszechniony przez brytyjskiego chirurga Józefa Listera, który w latach 60. XIX wieku wprowadził do użycia pierwsze opatrunki antyseptyczne.
Jak pisze prof. Bronisław Seyda w Dziejach medycyny: „[Lister] przekonał się wkrótce, że znikły przypadki zakażeń, które dotychczas powodowały śmierć tak wielu operowanych”.
Zachęcony sukcesami, stale „rozwijał i ulepszał swoje metody, np. rozpylając w powietrzu 2% roztwory karbolu (tzw. spray), a chirurdzy, którzy z korzyścią stosowali je w swoich salach operacyjnych, rozpowszechnili antyseptykę w całym kraju”. Od tego momentu powszechnie zalecano stosować karbol do oczyszczania narzędzi lekarskich i mycia skóry pacjentów.
Z czasem zaczęto dostrzegać negatywne właściwości tego związku chemicznego. Kwas karbolowy podrażniał drogi oddechowe i skórę, nie był skuteczny w neutralizowaniu znajdujących się w powietrzu bakterii. Wkrótce w wielu obszarach medycyny ustąpił miejsca innym środkom antyseptycznym, takim jak np. jodoform, nadmanganian potasu, sublimat.
Autor opisu: Marek Łuszczyk