Plac Teatralny

Kompozycja była eksponowana na wystawie sztuk pięknych w Warszawie w 1838 roku. W katalogu figuruje pod tytułem Plac przed Teatrem Wielkim z adnotacją, że powstała „z natury”. W 1909 roku obraz otwierał wystawę monograficzną artysty w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Należał wówczas do hrabiego Tomasza Zamoyskiego, właściciela majątku Jabłoń w powiecie parczewskim i zapewne wisiał w tamtejszym pałacu. Dalsze losy obrazu nie są znane aż do 1973 roku, kiedy pojawił się w ofercie gdańskiej Desy i został zakupiony przez muzeum. Widok był prezentowany na dziewięciu wystawach krajowych i zagranicznych, w tym na monograficznym pokazie prac Marcina Zaleskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie na przełomie 1983 i 1984 roku. Przez wiele lat zdobił ekspozycję stałą muzeum. Złocona rama jest prawdopodobnie tą, w którą został oprawiony jeszcze w XIX wieku.

Malarz przedstawił plac Teatralny od strony ulicy Senatorskiej w kierunku placu Bankowego. Po lewej widoczny jest klasycystyczny gmach Teatru Wielkiego. Został on wzniesiony w latach 1825–1833 według projektu Antonia Corazziego częściowo na miejscu wyburzonego siedemnastowiecznego kompleksu handlowo-mieszkalnego zwanego Marywilem – fundacji królowej Marii Kazimiery. Corazzi z przylegającego do Marywilu Domu pod Kolumnami uczynił wschodnie skrzydło teatru (widoczne na pierwszym planie). Do niego dobudował potężny korpus główny z salą teatralną oraz bliźniacze skrzydło zachodnie z Salami Redutowymi. Pierwotnie gmach miał być nową siedzibą Teatru Narodowego. Ukończony po upadku powstania listopadowego nie mógł już otrzymać takiej nazwy. Z polecenia cara Mikołaja I został nazwany Teatrem Wielkim.

W głębi obrazu – na rogu ulicy Wierzbowej i Senatorskiej – widać klasycystyczną kamienicę bankiera i dzierżawcy loterii Jana Krzysztofa Petyskusa. Z prawej strony plac zamknięty jest budynkiem ratusza. Ten dawny pałac Jabłonowskich w 1817 roku stał się siedzibą władz miejskich, po tym, jak przeniesiono ją z Rynku Starego Miasta. Statycznie ujęty widok został ożywiony ciemnymi, burzowymi chmurami, które zakrywają niebo z lewej strony, oraz zróżnicowaniem walorowym rozświetlonej fasady teatru i zacienionej – ratusza.
Autor opisu: Jacek Bochiński