Pas kontuszowy czterostronny

Jedwabne pasy stanowiły konieczne uzupełnienie ubioru polskiego szlachcica. Strój kontuszowy noszony był od XVII wieku, ale jeszcze w XX wieku, w latach międzywojennych, bywał używany przy okazji szlacheckich ślubów. Pasy kontuszowe miały około 40 centymetrów szerokości, zaś ich długość sięgała nawet 4 metrów. Miały różne kolory, niektóre bywały złotolite – czyli wykonane z jedwabiu przetykanego złotą nicią. Przy końcach pasa, nazywanych głowami, umieszczone były duże motywy dekoracyjne – kilka stylizowanych bukietów kwiatów albo ukwieconych krzaczków. Środek pasa wypełniała najczęściej dekoracja umieszczona w poprzecznych paskach, nazywanych pólkami.

Zawiązanie pasa stanowiło prawdziwy rytuał. Należało złożyć go wzdłuż na pół, kilkakrotnie owinąć wokół talii, z przodu zawiązać specjalny węzeł, eksponujący dekoracje w głowach pasa.

Początkowo pasy sprowadzano ze Wschodu, potem sławę zdobyły te tkane w manufakturze w Słucku. Około 1788 roku Ormianin Jakub Paschalis założył w Warszawie persjarnię, czyli wytwórnię pasów kontuszowych. W 1790 roku założył drugą manufakturę w Lipkowie pod Warszawą, do której w rok później przyłączył persjarnię warszawską. W 1793 roku Pachalis zatrudniał kilkuset pracowników. Swoje pasy sygnował literami P.J., imieniem Paschalis lub barankiem z chorągiewką i literami P.I. W 1791 roku manufakturę odwiedził król Stanisław August Poniatowski, który nobilitował Jakuba Paschalisa. Przyjął on wówczas nazwisko Jakubowicz i herb Jakubowicz, odmianę herbu Junosza, z wyobrażeniem Baranka Paschalnego z chorągiewką. Manufaktura lipkowska funkcjonowała do 1794 roku.

Autorka opisu: Agnieszka Dąbrowska