Wąski Dunaj nocą

Prezentowana praca powstała około 1892 roku i stanowi jeden z przykładów staromiejskich nokturnów, które Pankiewicz malował w tym okresie. W 1890 roku artysta wrócił do Warszawy po wieloletnim pobycie w Paryżu, gdzie zetknął się z rosnącą popularnością rodzącego się impresjonizmu. Próbował przeszczepić na rodzimy grunt główne założenia tego nurtu, jednak spotkał się miażdżącą krytyką. Brak akceptacji ze strony publiczności i idąca za tym stagnacja twórcza wywoływały u niego postępującą apatię. W jednym z listów do wieloletniego przyjaciela, Jana Gwalberta Stefana Laurysiewicza, pisał: „Nie uwierzysz, jak ciężko dwa lata w Warszawie bez ruchu wysiedzieć”. Pankiewicz całe dnie spędzał w domu, wychodził głównie wieczorami i w nocy. Zafascynował go nocny pejzaż, co z kolei przełożyło się na jego pracę twórczą. W kolejnym liście pisał: „Ja siedzę cały dzień w nocnych cieniach. Uważam, że tylko w nocy można się czegoś na ziemi dopatrzeć, przynajmniej u nas”. W dalszej korespondencji kontynuował: „Cóż mam o sobie powiedzieć. Ciągle to samo, bieda coraz większa. Trzy obrazy w tym roku namalowałem, jeden sprzedałem za dość marną cenę. Wszystkie trzy noce. Nic już o mnie nie piszą, bo ogłupieli i nie wiedzą, jak teraz nazwać moje malarstwo. […] Impresjonizm wydaje się niestosownym dla nocnych obrazów i ciemnych kolorów naszym krytyków”.
Obraz przedstawia ulicę Wąski Dunaj widzianą od strony Rynku Starego Miasta, oświetlaną lampami gazowymi. . Z lewej strony widać sylwetki dwóch mężczyzn w czarnych cylindrach. Realizacja jest doskonałym przykładem fascynacji Pankiewicza twórczością Aleksandra Gierymskiego, ale też próbą dostosowania założeń impresjonizmu do lokalnej specyfiki.

Autorka opisu: Zofia Rojek