Zakłady Przemysłu Odzieżowego Cora to jedna z najbardziej znanych polskich fabryk odzieżowych działających w drugiej połowie XX wieku. Mieściła się przy ulicy Terespolskiej 4 na warszawskiej Pradze Południe.
Fabryka została powołana do życia w 1948 roku pod nazwą Warszawskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego im. Obrońców Pokoju, z siedzibą w Warszawie. Jej przedmiotem działalności miało być „wytwarzanie artykułów odzieżowych”. Przedsiębiorstwo podlegało Ministerstwu Przemysłu i Handlu, bezpośredni nadzór nad nim sprawował Centralny Zarząd Przemysłu Odzieżowego. Zakład rozpoczął produkcję w 1949 roku, a już niebawem praca w fabryce odbywała się na trzy zmiany. Szwaczki, zwane przez okolicznych mieszkańców „igiełkami”, szyły płaszcze, garsonki, kurtki, mundury, ubrania dziecięce, odzież roboczą oraz kostiumy do filmów. W 1950 roku pracowało tam około 3200 osób. W 1967 roku, gdy funkcję dyrektora pełnił Józef Syroka, nazwę zmieniono na Zakłady Przemysłu Odzieżowego Cora. Przełom lat 60. i 70. i lata 70. XX wieku to złoty okres działalności Cory. W 1967 roku w Corze uszyto pierwszą kolekcję Barbary Hoff – ubrania zaprojektowane przez nią sprzedawane były w warszawskim CDT(czyli Centralnym Domu Towarowym).
Syroka zadbał o zatrudnienie w Corze uzdolnionych projektantów. Wśród nich była Lucyna Cybulska, Wanda Christians, Irena Korol-Siwek czy Monika Morysińska, ale o renomie firmy świadczyło pozyskanie współpracy Jadwigi Grabowskiej, emerytowanej dyrektorki artystycznej Mody Polskiej, a przede wszystkim Grażyny Hase. Jej uszyte w Corze kolekcje zyskiwały spory rozgłos. Cieszyły się popularnością wśród klientów i uznaniem ekspertów w kraju, a także były wizytówką Cory w kontaktach handlowych z zagranicą. Produkcja na eksport była podstawą działalności fabryki – jej wyroby nosiły Rosjanki, ale też Amerykanki, Szwedki, Szwajcarki, Niemki i Dunki. Po ćwierćwieczu działalności Cora zaliczała się do największych fabryk odzieżowych w Polsce, obok Bytomia i Próchnika. Dysponowała najnowocześniejszym parkiem maszynowym w kraju, planowała rozbudowę i komputeryzacje produkcji. Zatrudniała 3000 pracowników w Warszawie i 1700 w filiach na terenie kraju, a 85% zatrudnionych stanowiły kobiety. Od 1972 roku działała filia Cory w Krasnymstawie, od 1975 w Zamościu, od 1976 w Garwolinie, a od 1978 w Lublinie i Świdniku. O sukcesie fabryki decydowała jakość jej wyrobów – potwierdzały to tzw. wyroby ze znakiem jakości. Warto zaznaczyć, że odzież na eksport Cora szyła zazwyczaj z tkanin powierzonych przez zagranicznych kontrahentów, a podobne modele przeznaczone na rynek polski, uszyte z krajowych tkanin, nie zawsze trzymały fason. Swój sukces Cora zawdzięczała także przemyślanym i sprawdzonym strategiom handlowym, lekceważonym lub zapomnianym w socjalistycznej gospodarce: uwzględnianiu ryzyka handlowego, analizie rynku czy po prostu kulturze handlu i przemyślanemu, dostosowanemu do produktu transportowi, zapewniającemu dobry stan odzieży dostarczanej do sklepu. Sezonowa oferta była prezentowana dziennikarzom i klientom podczas pokazów mody, np. w Pałacu Kultury i Nauki i na łamach prasy w postaci fotoreportaży, zazwyczaj realizowanych w warszawskich plenerach: na tle Starego i Nowego Miasta albo na terenie Wyścigów Konnych czy też w okolicach stolicy, na przykład w podkampinoskim pałacu w Zaborowie.
Czytaj więcej
Zakłady Przemysłu Odzieżowego Cora to jedna z najbardziej znanych polskich fabryk odzieżowych działających w drugiej połowie XX wieku. Mieściła się przy ulicy Terespolskiej 4 na warszawskiej Pradze Południe.
Fabryka została powołana do życia w 1948 roku pod nazwą Warszawskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego im. Obrońców Pokoju, z siedzibą w Warszawie. Jej przedmiotem działalności miało być „wytwarzanie artykułów odzieżowych”. Przedsiębiorstwo podlegało Ministerstwu Przemysłu i Handlu, bezpośredni nadzór nad nim sprawował Centralny Zarząd Przemysłu Odzieżowego. Zakład rozpoczął produkcję w 1949 roku, a już niebawem praca w fabryce odbywała się na trzy zmiany. Szwaczki, zwane przez okolicznych mieszkańców „igiełkami”, szyły płaszcze, garsonki, kurtki, mundury, ubrania dziecięce, odzież roboczą oraz kostiumy do filmów. W 1950 roku pracowało tam około 3200 osób. W 1967 roku, gdy funkcję dyrektora pełnił Józef Syroka, nazwę zmieniono na Zakłady Przemysłu Odzieżowego Cora. Przełom lat 60. i 70. i lata 70. XX wieku to złoty okres działalności Cory. W 1967 roku w Corze uszyto pierwszą kolekcję Barbary Hoff – ubrania zaprojektowane przez nią sprzedawane były w warszawskim CDT (czyli Centralnym Domu Towarowym).
Syroka zadbał o zatrudnienie w Corze uzdolnionych projektantów. Wśród nich była Lucyna Cybulska, Wanda Christians, Irena Korol-Siwek czy Monika Morysińska, ale o renomie firmy świadczyło pozyskanie współpracy Jadwigi Grabowskiej, emerytowanej dyrektorki artystycznej Mody Polskiej, a przede wszystkim Grażyny Hase. Jej uszyte w Corze kolekcje zyskiwały spory rozgłos. Cieszyły się popularnością wśród klientów i uznaniem ekspertów w kraju, a także były wizytówką Cory w kontaktach handlowych z zagranicą. Produkcja na eksport była podstawą działalności fabryki – jej wyroby nosiły Rosjanki, ale też Amerykanki, Szwedki, Szwajcarki, Niemki i Dunki. Po ćwierćwieczu działalności Cora zaliczała się do największych fabryk odzieżowych w Polsce, obok Bytomia i Próchnika. Dysponowała najnowocześniejszym parkiem maszynowym w kraju, planowała rozbudowę i komputeryzacje produkcji. Zatrudniała 3000 pracowników w Warszawie i 1700 w filiach na terenie kraju, a 85% zatrudnionych stanowiły kobiety. Od 1972 roku działała filia Cory w Krasnymstawie, od 1975 w Zamościu, od 1976 w Garwolinie, a od 1978 w Lublinie i Świdniku. O sukcesie fabryki decydowała jakość jej wyrobów – potwierdzały to tzw. wyroby ze znakiem jakości. Warto zaznaczyć, że odzież na eksport Cora szyła zazwyczaj z tkanin powierzonych przez zagranicznych kontrahentów, a podobne modele przeznaczone na rynek polski, uszyte z krajowych tkanin, nie zawsze trzymały fason. Swój sukces Cora zawdzięczała także przemyślanym i sprawdzonym strategiom handlowym, lekceważonym lub zapomnianym w socjalistycznej gospodarce: uwzględnianiu ryzyka handlowego, analizie rynku czy po prostu kulturze handlu i przemyślanemu, dostosowanemu do produktu transportowi, zapewniającemu dobry stan odzieży dostarczanej do sklepu. Sezonowa oferta była prezentowana dziennikarzom i klientom podczas pokazów mody, np. w Pałacu Kultury i Nauki i na łamach prasy w postaci fotoreportaży, zazwyczaj realizowanych w warszawskich plenerach: na tle Starego i Nowego Miasta albo na terenie Wyścigów Konnych czy też w okolicach stolicy, na przykład w podkampinoskim pałacu w Zaborowie.
Cora otwierała kolejne sklepy firmowe, nazywane „boutique’ami”. Mieściły się się przy reprezentacyjnych handlowych adresach: w Warszawie przy ulicy Marszałkowskiej 34/50 oraz 104/122 (w domu towarowym „Sezam”) i przy Placu Konstytucji 6, w Łodzi przy Piotrkowskiej 118, w Gdańsku przy Węglarskiej 1/4, w Poznaniu przy Armii Czerwonej 28, w Krakowie przy Sławkowskiej 12, w Elblągu przy Nowowiejskiej 4, w Gliwicach przy Zwycięstwa 32.
Kryzys lat 80. XX wieku odbił się również na produkcji Cory. Przedsiębiorstwu doskwierały paraliżujące działalność problemy z pozyskaniem tkanin przyzwoitej jakości, biurokratyczne zasady normujące ceny produkcji na eksport, co rujnowało płynność finansową Cory, czy wreszcie zachowawczość decydentów określających profil produkcji i ich brak zrozumienia dla starających się nadążać za modą projektantów. Cora zszarzała. Przemiany gospodarcze lat 90. XX wieku przyniosły kres działalności firmy. Zakład nie znalazł inwestora, nie powiodła się też próba prywatyzacji. Filie rozpoczęły działalność na własny rachunek. Fabrykę zburzono w 2006 roku.
Warszawska fabryka znakowała swoje wyroby za pomocą tekstylnych metek doszywanych do ubrań i papierowych etykiet dołączanych do towaru, zawierających dane o tkaninie, rozmiarze, cenie itp. Przed 1967 rokiem na znak firmowy składała się stylizowana sylwetka syreny z umieszczonymi pośrodku albo powyżej literami WZPO. Po 1967 roku stosowano znak firmowy zaprojektowany przez Andrzeja Bernhardta: uproszczoną sylwetkę syreny i napis „Cora” poniżej.
Tekst: Agnieszka Dąbrowska
Bibliografia
A. Boćkowska, To nie są moje wielbłądy. O modzie PRL, Wołowiec 2015.
Grażyna Hase. Zawsze w modzie, red. A. Dąbrowska, Warszawa 2022.
J. Kowalska, M. Możdżyńska-Nawotka, Modna i już! Moda w PRL, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie grudzień 2015 – kwiecień 2016 i Muzeum Narodowym we Wrocławiu maj – sierpień 2016], Kraków 2015.
A. Pelka, Teksas-land. Moda młodzieżowa w PRL, Warszawa 2007.
Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 10 października 1948 r. wydane w porozumieniu z
Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Warszawskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego im. Obrońców Warszawy. Por. https://www.prawo.pl/akty/m-p-1948-a-80-736,16831516.html [dostęp 21.03.2020]
Wróć
