Powstanie warszawskie, 5–10 sierpnia 1944

Negatyw z pierwszej połowy sierpnia 1944 roku ukazuje radości i niedole życia oswobodzonego miasta. Fotoreporter AK Sylwester Braun ps. „Kris” z ogromną pasją starał się docierać wszędzie i dokumentować jak najwięcej. Pocięte po wojnie przez autora negatywy ułożone zostały znów w oryginalną całość.

Oznaczenie filmu: Agfa 121 Superpan – błona zwojowa konfekcjonowana, zakres numeryczny: 514694 – 514693 – 514692 – 514691
Trasa: ulica Stanisława Moniuszki – ulica Wojciecha Górskiego – ulica Nowy Świat – ulica Wojciecha Górskiego – ulica Warecka – ulica Ordynacka – ulica Okólnik 
Orientacyjna data wykonania: między 5 a 10 sierpnia 1944

Przekazane muzeum w 1981 roku powstańcze negatywy Sylwestra Brauna stanowiły materiał w znacznym stopniu poddany przez autora rozczłonkowaniu i wtórnemu, tematycznemu zaszeregowaniu. Klatkom przypisano numery inwentarzowe zgodne z faktycznym stanem kolekcji. Przy rekonstruowaniu kolejności oryginalnych rolek negatywów stanowiło to bodaj największy problem. Przedstawiona tu błona stanowi jeden z najbardziej kompletnych zespołów, w którym brakuje jedynie klatki numer 5 (nienumerowanej) i prawdopodobnie klatek z końcówki rolki. 

Do rejestracji powstańczych epizodów tego dnia autor wykorzystał negatyw Agfa 121 Superpan, konfekcjonowany zapewne wcześniej w domowej pracowni ze szpuli filmowej. Poszczególne klatki nie są numerowane, tak jak w przypadku standardowych filmów przeznaczonych do szerokiej dystrybucji, mają jedynie numery seryjne widoczne co siedem klatek – w tym wypadku są to: 514694, 514693, 514692, 514691. Co dwie klatki na błonie powtarza się sygnatura producenta i oznaczenie materiału – ułożenie liter względem perforacji i klatek to cenna wskazówka pozwalająca na przypisanie poszczególnych wycinków do właściwych rolek. 

Film rozpoczyna sekwencja dwóch ujęć zburzonej oficyny kamienicy przy ulicy Stanisława Moniuszki 4 – zdjęcia wykonano na podwórzu i mimo ograniczenia przestrzennego kadru możemy się doliczyć sześciu pięter. Kolejne dwa ujęcia to widok skrzynki Harcerskiej Poczty Polowej, zawieszonej na drewnianej tablicy ogłoszeniowej umieszczonej na ślepej ścianie domu przy ulicy Wojciecha Górskiego 10. Następne cztery ujęcia, w tym jedno brakujące, którego bardzo wąski pasek uchował się dzięki niestarannemu rozcięciu, przedstawiają zaplecze budowy barykady na Nowym Świecie. Wszystkie ujęcia wykonano spod kamienicy przy ulicy Chmielnej 1/3 w kierunku wschodnim. W kolejnym ujęciu znowu wracamy na ulicę Wojciecha Górskiego do skrzynki pocztowej. Tym razem Braun uchwycił grupkę czytającą regulamin korzystania z poczty polowej i zapewne dyskutującą na temat jej funkcjonowania. Być może był to pierwszy dzień, kiedy formalnie ta służba zaczęła działać, w którym przystąpiono do rozwieszania skrzynek. Ten sam obiekt z ulicy Wojciecha Górskiego, z naklejonym obok powstańczym plakatem, odnajdziemy na innym negatywie (sygn. AN 49935 i 49936), powstałym dzień albo dwa później. 

Wróćmy jednak do omawianej tu rolki. Kolejne 10 ujęć wykonano przy powstańczym posterunku na ulicy Wareckiej, na wysokości tylnej oficyny pałacu Sanguszków. Grupa powstańców uwieczniona na zdjęciach posila się, żartuje, pozuje do zdjęć ze zdobycznymi pistoletami maszynowymi MP 40. Sekwencję rozdzielają trzy ujęcia tzw. ślubnej pary. Jak wspominał sam autor: „Nagle od strony barykady zbliża się roześmiana trójka. Wygląda to jak powrót młodej pary w towarzystwie świadka. Ale to nie był ślub, lecz przypadkowe spotkanie powstańców z różnych oddziałów”. Kolejne kadry uwieczniają kolejkę ludności cywilnej pod domem Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo przy ulicy Ordynackiej 4. Nie do końca czytelny jest kontekst tej sytuacji, choć trzymane przez część osób garnki sugerują, że być może rozdawano akurat jakieś zasoby żywności. Rolkę kończą ujęcia wykonane na terenie parku samochodowego Zgrupowania AK „Krybar” w ogrodzie przy Konserwatorium Muzycznym na ulicy Okólnik 1. Widzimy tu zgromadzone pojazdy, powstańców reperujących jedno z aut, wnętrze umocnionego stanowiska strzeleckiego na zboczu skarpy i zbiórkę oddziału.

Całość materiału doskonale obrazuje sposób pracy fotoreportera. Ujęcia powstawały seriami, temat był powtarzany i komponowany w różnych ujęciach, choć sama trasa wędrówki niekoniecznie układała się w logiczne przejście od punktu A do punktu B. Mamy tu raczej do czynienia z pewnego rodzaju dryfowaniem na ściśle ograniczonym terenie, wyznaczonym przez płynne linie frontu Powiśla i Śródmieścia. Sens tych wędrówek z aparatem zawierał się w poszukiwaniu istotnych wydarzeń, scenerii, motywów.

Tekst: Piotr Głogowski

Sygnatury kolejnych klatek: 
[1] AN 50642 
[2] AN 50643 
[3] AN 50644 
[4] AN 50645 
[5] brakująca klatka
[6] AN 50510 
[7] AN 50511 
[8] AN 50512 
[9] AN 50513 
[10] AN 50514 
[11] AN 50515 
[12] AN 50983 
[13] AN 50521 
[14] AN 50520 
[15] AN 50519 
[16] AN 50518 
[17] AN 50517 
[18] AN 50516 
[19] AN 50522 
[20] AN 50523 
[21] AN 50524 
[22] AN 50525 
[23] AN 50526 
[24] AN 50527 
[25] AN 50997 
[26] AN 50749 
[27] AN 50750 
[28] AN 50751 
[29] AN 50752 
[30] AN 50753 
[31] AN 50754 
[32] AN 50993
[dalsze klatki: 33-39?]