Moda Polska jest firmą, która stała się synonimem elegancji z czasów PRL. To państwowe przedsiębiorstwo działało w latach 1958–1998. Do jego zadań należało przygotowywanie kolekcji mody reprezentujących socjalistyczną Polskę na arenie międzynarodowej, a także informowanie krajowych wytwórców i handlowców o trendach lansowanych na światowych wybiegach.
Osobą, która nadała Modzie Polskiej ton i rozmach była Jadwiga Grabowska (1898–1988). Wywodząca się z zamożnej warszawskiej rodziny Seydenbeutelów, Grabowska przed wojną pracowała jako tłumaczka literatury, dziennikarka pisma „Kobieta w świecie i w domu”, a podczas pobytu w Paryżu ukończyła też kurs projektowania mody. Po wojnie na zrujnowanej Marszałkowskiej otworzyła sklepik z odzieżą, który nazwała Phoenix. Od 1957 roku kierowała Biurem Mody Ewa. W 1958 roku biuro połączono z przedsiębiorstwem Gallux – hurt i przekształcono w Modę Polską. Jadwiga Grabowska jako jej dyrektorka artystyczna z pasją i charyzmą zarządzała firmą do 1967 roku. Została zapamiętana jako autokratka, ale też wizjonerka, osoba obdarzona znakomitym gustem, konsekwentna w działaniu i niezmiernie skuteczna w walce o dobro Mody Polskiej w starciu z socjalistyczną biurokracją. Grabowska, hołdująca trendom dyktowanym przez Europę Zachodnią, dbała o możliwość regularnych zagranicznych wyjazdów czy dostęp do zagranicznych tkanin oraz akcesoriów.
Czytaj więcejModa Polska jest firmą, która stała się synonimem elegancji z czasów PRL. To państwowe przedsiębiorstwo działało w latach 1958–1998. Do jego zadań należało przygotowywanie kolekcji mody reprezentujących socjalistyczną Polskę na arenie międzynarodowej, a także informowanie krajowych wytwórców i handlowców o trendach lansowanych na światowych wybiegach.
Osobą, która nadała Modzie Polskiej ton i rozmach była Jadwiga Grabowska (1898–1988). Wywodząca się z zamożnej warszawskiej rodziny Seydenbeutelów, Grabowska przed wojną pracowała jako tłumaczka literatury, dziennikarka pisma „Kobieta w świecie i w domu”, a podczas pobytu w Paryżu ukończyła też kurs projektowania mody. Po wojnie na zrujnowanej Marszałkowskiej otworzyła sklepik z odzieżą, który nazwała Phoenix. Od 1957 roku kierowała Biurem Mody Ewa. W 1958 roku biuro połączono z przedsiębiorstwem Gallux – hurt i przekształcono w Modę Polską. Jadwiga Grabowska jako jej dyrektorka artystyczna z pasją i charyzmą zarządzała firmą do 1967 roku. Została zapamiętana jako autokratka, ale też wizjonerka, osoba obdarzona znakomitym gustem, konsekwentna w działaniu i niezmiernie skuteczna w walce o dobro Mody Polskiej w starciu z socjalistyczną biurokracją. Grabowska, hołdująca trendom dyktowanym przez Europę Zachodnią, dbała o możliwość regularnych zagranicznych wyjazdów czy dostęp do zagranicznych tkanin oraz akcesoriów.
Skupiła wokół siebie zespół świetnych projektantów. Byli wśród nich Katarzyna Aniśkowicz, Tula (właściwie: Wiktoria) Popławska i Stanisław Kudaj, zajmujący się modą męską. W latach 60. i kolejnych dekadach dołączyli: Jerzy Antkowiak, Irena Biegańska, Krystyna Dziak, Magdalena Ignar, Kalina Paroll, Katarzyna Raszyńska, Krystyna Wasylkowska, Małgorzata Zembrzuska.
Grabowska starannie rekrutowała również modelki, które zatrudniano do prezentacji kolekcji odzieży. W tym ekskluzywnym gronie znalazły się m.in.: Małgorzata Wróblewska-Blikle, Ewa Fichner, Teresa Tuszyńska, Elżbieta Grabacz, Beata Opoczyńska, później również Katarzyna Butowtt, Małgorzata Niemen, Lidia Popiel czy Bogna Sworowska.
Moda Polska dbała o identyfikację wizualną – zlecała projekty najlepszym artystom, wówczas u progu kariery. W 1958 roku Jerzy Treutler zaprojektował logotyp firmy – słynną jaskółkę z napisem krojem Paneuropa. Znany plakat z głową Nefretete stworzył rok później inny wybitny młody twórca – Roman Cieślewicz. W 1962 roku autorką aranżacji wnętrza firmowego sklepu „Ewa” przy ulicy Wiejskiej została rzeźbiarka Alina Szapocznikow.
Kolekcje odzieży tworzone w Modzie Polskiej były dla przeciętnych Polaków i Polek trudno dostępne, bo produkowano je w limitowanych seriach i były drogie. Regularnie prezentowano je na pokazach mody, na które zapraszano przedstawicieli fabryk i sklepów. Dokumentowały to sesje zdjęciowe publikowane w prasie. Moda Polska lansowała styl elegancki, stonowany, ceniony zwłaszcza przez dojrzałe kobiety.
Po odejściu Grabowskiej w 1967 roku o stylu kolekcji Mody Polskiej decydowała często wizja Jerzego Antkowiaka, którego kreacje wyróżniała fantazja, a czasem wręcz dezynwoltura. Bardzo interesujące i wyraziste były też propozycje innych członkiń zespołu, np. Kaliny Parrol, chętnie inspirującej się folklorem, Krystyny Dziakowej specjalizującej się w dzianinach, czy Magdaleny Ignar – wyroczni w dziedzinie „nowoczesnego stylu miejskiego”.
Sklepy firmowe Mody Polskiej, nazywane salonami, powstały najpierw w Warszawie: pierwszy w 1958 roku przy Ordynackiej, potem kolejne: m.in. przy Wiejskiej, salon mody męskiej przy Marchlewskiego (czyli dzisiejszej Alei Solidarności), ozdobiony neonem z jaskółką sklep przy Marszałkowskiej, dwupoziomowy sklep przy Rutkowskiego (dziś: Chmielnej). Potem salony otwierano też w innych miastach: w 1986 roku było ich już 46.
Kryzysowe lata 80. wpłynęły znacząco na kondycję firmy i jakość oferty Mody Polskiej. Nieustanny brak tkanin i dodatków projektanci próbowali rekompensować inwencją, lecz to nie uchroniło firmy przed finansowym krachem, który przyniosły czasy transformacji ustrojowej po 1989 roku. Przedsiębiorstwo Państwowe Moda Polska zlikwidowano w 1998 roku.
Tekst: Agnieszka Dąbrowska
Bibliografia:
J. Antkowiak, Sekrety pięknych pań, spisała B Żmijewska, Warszawa 1993.
J. Antkowiak, A.L. Janas, Antkowiak, Niegrzeczny chłopiec polskiej mody, Wrocław 2015.
A. Boćkowska, Jadwiga Grabowska, https://culture.pl/pl/tworca/jadwiga-grabowska, [dostęp 30.03.2023].
A. Boćkowska, To nie są moje wielbłądy. O modzie PRL, Wołowiec 2015.
Jerzy Antkowiak. Moda Polska [folder towarzyszący wystawie w Centralnym Muzeum Włó-kiennictwa w Łodzi, 6 października 2018 – 17 marca 2019], Łódź 2018.
J. Kowalska, M. Możdżyńska-Nawotka, Modna i już! Moda w PRL, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, grudzień 2015 – kwiecień 2016 i Muzeum Narodowym we Wrocławiu, maj – sierpień 2016], Kraków 2015.
A. Pelka, Teksas-land. Moda młodzieżowa w PRL, Warszawa 2007.
A. Pelka, Z [politycznym] fasonem. Moda młodzieżowa w PRL i NRD, Gdańsk 2013.
E. Rzechorzek Ewa , Moda Polska. Warszawa, Warszawa 2018.
Wróć
