Niwelacyjny plan miasta Warszawy, 1:10000

Plan niwelacyjny miasta Warszawy w skali 1:10 000 z 1912 roku jest elementem największego kartograficznego dzieła w dziejach stolicy. Złożyło się na nie ponad 8 tysięcy rękopiśmiennych i drukowanych arkuszy planów miasta i jego części w skalach od 1:200 do 1:25 000. Pomiar i kartowanie miasta odbyły się na potrzeby projektowania i budowy warszawskiej kanalizacji i wodociągów. Pracami kierował główny inżynier William Heerlein Lindley, udział wzięli też bracia Joseph i Robert Searles, a inicjatorem był ich ojciec – William Lindley.

Plan z 1912 roku obejmuje miasto zamknięte wciąż linią wałów Lubomirskiego (istniejących w terenie w latach 1770–1875), choć widoczne jest na nim rozlewanie się Warszawy na dawną przestrzeń wokółmiejską, m.in. na Woli wzdłuż wylotowej ul. Wolskiej oraz na obszarze rozbudowującego się miasta i węzła kolejowego na prawym brzegu Wisły. Jest to drugie wydanie (pierwsze opublikowano w 1900 roku) opracowania, na którym znajdziemy sieć ulic, ważniejsze budowle, tereny zielone, cmentarze, wody powierzchniowe, a także rzeźbę terenu pokazaną za pomocą poziomic. Wcześniej poziomice na planach Warszawy przestawił jedynie Korpus Inżynierów Wojskowych (1821 i 1823) oraz por. Kiriczenko (1875). Sposób ten nie przyjął się w XIX-wiecznej kartografii warszawskiej, wybrane formy geomorfologiczne przedstawiano tzw. metodą kreskową.

Dopiero plan Lindleyowski dał początek powolnego upowszechniania poziomic na planach Warszawy. Dobrą czytelność rzeźby uzyskano tu dzięki drukowi poziomic brązową farbą (postała treść planu jest czarna). Zastosowano cięcie poziomicowe co jeden metr, a co piątą linię jednakowych wysokości pogrubiono. Lindleyowskie poziomice były źródłem obrazu rzeźby terenu przedstawionej w 1935 roku na planie Warszawy czołowego ówczesnego polskiego wydawnictwa kartograficznego, czyli lwowskiej oficyny Książnicy-Atlas.

Autor opisu: Paweł Weszpiński