Ruiny Zameczku w ogrodzie w Mokotowie

Ogród krajobrazowy w Mokotowie, należący do księżnej Izabelli Lubomirskiej, powstał w latach 70. i 80. XVIII wieku. Należał do wczesnych tego typu założeń na terenie Polski. Został zaprojektowany, podobnie jak liczne pawilony znajdujące się na jego terenie, przez Szymona Bogumiła Zuga. Przedstawiony na obrazie Zameczek był najważniejszą budowlą ogrodu dolnego usytuowanego pod skarpą. Wzniesiony w latach 1780-1783, miał charakter trwałej ruiny o nieregularnej bryle - częściowo parterowej, częściowo dwupiętrowej. W jego przyziemiu znajdowała się sklepiona piwnica, a na parterze Mleczarnia i grota. Część środkową budynku stanowiła dwupiętrowa konstrukcja udająca pozostałości czworobocznej wieży zamkowej - na pierwszej kondygnacji urządzono Salon z kominkiem, natomiast na dachu widokowy taras. Budynek został rozebrany w 1952 roku. Przy Zameczku znajdowała się Obórka dla krów i zagłębiona w ziemi Piwniczka, które wraz z drewnianymi chatkami tworzyły ogrodową wioseczkę. Nieopodal ustawiono pomnik Jean-Jacques Rousseau, patrona mokotowskiego ogrodu, głosiciela idei powrotu do natury, dzięki któremu człowiek miał odzyskać utracone poczucie szczęścia. W dolnym ogrodzie znajdowała się gęsta sieci kanałów i trzy sztuczne stawy, po których można było pływać łódką.
Jacek Bochiński