Małpka PM-ek

Małpka „PM-ek” – zabawka-maskotka została odnaleziona pod koniec walk powstańczych, we wrześniu 1944 roku, w rozbitym warszawskim mieszkaniu w północnym Śródmieściu przez powstańców z Oddziału Osłonowego Wojskowych Zakładów Wydawniczych. Plutonowy podchorąży Adam Porawski „Adam”, kapral Krzysztof Porwit „Krzyś”, starszy strzelec Leszek Pawłowski „Adler” ofiarowali zabawkę-maskotkę koleżance z oddziału plutonowej – Wandzie Traczyk „Pączkowi”. Małpka otrzymała imię „PM-ek” na cześć pistoletu maszynowego Błyskawica, który należał do Pączka.
Po kapitulacji powstania warszawskiego właścicielka małpki zobowiązała się zdać broń. Podczas wymarszu do niewoli zabawka-maskotka była przyczepiona do plecaka. Służyła jako skrytka do przenoszenia drobiazgów, między innymi w ogonku „PM-ka” znalazły się medalik i krzyżyk podporucznik Janiny Kuleszy „Teresy” z Oddziału Osłonowego Wojskowych Zakładów Wydawniczych. Małpka była z Wandą Traczyk w obozie przejściowym w Ożarowie oraz w obozach jenieckich: Lamsdorf, Zeithain, Altenburg i Oberlangen. Zabawka służyła jako znak rozpoznawczy podczas kontaktów z jeńcami w niewoli.
Po wyzwoleniu obozu jenieckiego Oberlangen 12 kwietnia 1945 roku Wanda Traczyk z małpką znalazły się we Włoszech, a potem w Egipcie i Palestynie. Właścicielka kształciła się w Szkole Młodszych Ochotniczek przy 2. Korpusie Polskim generała Władysława Andersa. Na przełomie kwietnia i maja 1947 roku Wanda Traczyk, wraz z zabawką, wróciła do Polski. Zachowała małpkę jako relikwię tragicznych dni powstania i pobytu w obozach. Podczas spotkań kombatanckich „PM-ek” służył jako znak rozpoznawczy dla koleżanek i kolegów z oddziału. W maju 2018 roku Wanda Traczyk-Stawska wypożyczyła małpkę na kilka dni osobom niepełnosprawnym podczas strajku opiekunów osób niepełnosprawnych i ich podopiecznych w Sejmie.

Autor opisu: Julian Borkowski