Artefakty znajdujące się w Muzeum Drukarstwa są ściśle związane z drukiem typograficznym, a także linotypowym. Można podzielić je na narzędzia, przybory i utensylia drukarskie wykonane z drewna i metalu. Osobną grupę stanowią zbiory książek, czasopism i akcydensów. Przedmioty metalowe to oczywiście czcionki.
Czcionki wykonano ze stopu metali składającego się w 69% ołowiu, 20% antymonu, 10% cyny i 1% miedzi. W regałach zecerskich muzeum są czcionki różnych krojów, takich jak Antykwa Półtawskiego, Nicolas Cochin, Rex. W zasobach znajdują się także czcionki innych krojów (Blok, Udina, Paneuropa, Baccarat, Nysa, Modena, Wisła, Narew, Sejmowa). Oprócz metalowych czcionek są również drewniane, np. Paneuropa, Półtawski, Rex i inne. Ponadto w zbiorach wyróżnia się materiał justunkowy – sztabiki, sztegi, spacje, linie ornamentowe i linie mosiężne – służący do formowania składu.
W muzeum oglądać można trzy gilotyny do krojenia materiału zecerskiego, tzw. żabkę – ręczną gilotynę stołową, gilotynę do krojenia wierszy linotypowych, „kręciołek” do krojenia materiału zecerskiego na różne nietypowe rozmiary, gilotynę obrotową, a także odlewy i matryce stereotypowe oraz matryce linotypowe. Ciekawymi obiektami są szufloramy – narzędzia drukarskie w formie metalowej płyty, ograniczonej z trzech stron niewysokimi listwami do formowania tekstu uprzednio złożonego w wierszowniku. Wierszownik zecerski, listwa z ogranicznikami, służy do układania wiersza tekstu z czcionek. Inne narzędzia zecerskie to np. sztylet zecerski, metalowa szpila oprawiona w profilowany uchwyt wykonany z drewna, wykorzystywany do korekty składu czcionek, czy też metalowa pęseta, podłużne narzędzie do układania małych czcionek lub korekty składu.
Tenakiel z dywizorkiem, metalowy stojak do maszynopisu, ma okrągłą podstawkę na czterech nóżkach, z której wychodzi stożkowa tuleja. W niej umocowany jest gruby pręt metalowy z nakładką, do której przytwierdzony jest pulpit. Nakładka umożliwia ustawienie pulpitu pod odpowiednim kątem. Pulpit wyposażony jest w dywizorek – przyrząd w kształcie długich, wąskich widełek, przytrzymujący kartkę z rękopisem, maszynopisem lub wydrukiem na tenaklu (podstawce utrzymującej kartkę) w pozycji dogodnej do czytania przez zecera. Dywizorek służy także do zaznaczania czytanego miejsca, przesuwa się go z biegiem pracy do kolejnych wierszy tekstu. W tej roli przyrząd oddziela w tekście część już złożoną od czekającej na złożenie. Stąd też wzięła się jego nazwa, od łacińskiego słowa divisor – ten, który dzieli.
Muzeum posiada również dwie oryginalne prasy korektorskie, z 1920 i 1972 roku, płyty cynkowe trawione, przedstawiające wnętrze dawnej drukarni i drukarzy przy pracy, a także portret Jana Gutenberga. Nieopodal wejścia stoi ponadto rzeźba przedstawiająca tego rzemieślnika i drukarza. Odlew z brązu na podstawie kamiennej w kolorze grafitu z białymi żyłkami ukazuje starszego człowieka w stroju z epoki, wspartego lewą ręką o prasę i z prawą ręką na pasie. To rzeźba z drugiej połowy XIX wieku, prawdopodobnie niemiecka, zakupiona od księdza Marcina Kajłaniczaka w 2005 roku. Obok niej stoi rekonstrukcja dawnej, drewnianej prasy drukarskiej, wykonanej z drewna bukowego w kolorze ciemnego brązu. Urządzenie składa się z dwóch zasadniczych części: stołu z ruchomym podestem do składu i ramy z zawieszonym dociskiem oraz wajchą dociskającą. Na stole. oprócz wspomnianej ramy, znajdują się jeszcze dwie inne: metalowa do składu i rozkładana, z płótnem, do napinania papieru. Prasa została opracowana przez Romana Tomaszewskiego i wyprodukowana w Poznaniu w Zakładach Grafmasz. Podobną maszynę drukarską wykonał Jan Gutenberg około 1440 roku poprzez przerobienie prasy do wyciskania soku z oliwek i winogron.
Tekst: Maria Biegańska
Bibliografia:
Galewski Józef, Uczeń-drukarz, Podręcznik dla drukarzy, Bydgoszcz, 1929. KP. 2311
Mathia Roman, Drukarstwo, część I. Składanie ręczne, Warszawa 1922, KP. 3378
Mathia Roman, Podręcznik dla składaczy ręcznych, Warszawa 1923, KP. 624
Drabczyński Marian, Zecerstwo, Warszawa 1964, KP.1795
Instrukcja technologiczna. Tom I. Skład ręczny i maszynowy, Warszawa 1965, KP. 637
Back
