Betty Lauer (ur. 1926) niemiecko-żydowska autorka wspomnień z czasów II wojny światowej, asystentka fotografa Sylwestra Brauna, autorka zdjęć z powstania warszawskiego.
Urodziła się jako Berta Weissberger 1 marca 1926 roku w Hindenburgu (obecnie Zabrze) w rodzinie Oskara i Ilony (z domu David). Ojciec miał sklep z konfekcją męską, matka była dentystką. Od roku 1933 rodzice starali się o wyjazd z Niemiec, ojciec wyjechał do USA w 1938 roku, ale nie zdążył ściągnąć pozostałych członków rodziny. Ilona Weissberger z córkami Bertą i Ewą (ur. 1921) w październiku 1938 roku zostały deportowane do Polski z zakazem powrotu do Niemiec w ramach tzw. Polenaktion. Wówczas brat Ilony, który mieszkał w Sosnowcu, zabrał je do siebie. Berta zamieszkała z krewnymi w Chorzowie, następnie z matką w Krakowie.
Na początku wojny Berta z matką pojechały do rodziców Ilony do Bochni. Następnie przeniosły się do Krosna, do ciotki Reginy. W Krośnie mieszkały do czasu likwidacji tamtejszego getta, w czasie której zginęła młodsza siostra Berty, Ewa. Berta z matką wyrobiły fałszywe papiery i uciekły do Szczucina, a następnie do Krakowa. W listopadzie 1942 roku przyjechały do Warszawy. W stolicy wynajęły mieszkanie w kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 53. Berta ukrywała się pod nazwiskiem Krystyna Żółkoś i pracowała jako sprzątaczka, pomoc domowa, a później jako szwaczka w niewielkim zakładzie mieszczącym się przy ulicy Mazowieckiej 5. Latem 1943 roku podczas wypoczynku na plaży nad Wisłą Berta poznała fotografa Sylwestra Brauna. Po wybuchu powstania warszawskiego Berta była początkowo sanitariuszką, następnie została zaangażowana przez Sylwestra Brauna do pomocy w służbie fotoreporterskiej. Przez sierpień i wrzesień razem przemierzali Warszawę, fotografując wydarzenia i dokumentując coraz większe zniszczenie miasta. Przed opuszczeniem miasta zakopali negatywy i aparaty fotograficzne w słoikach, które ukryli w piwnicy domu, gdzie mieszkała Berta.
Read moreBetty Lauer (ur. 1926) niemiecko-żydowska autorka wspomnień z czasów II wojny światowej, asystentka fotografa Sylwestra Brauna, autorka zdjęć z powstania warszawskiego.
Urodziła się jako Berta Weissberger 1 marca 1926 roku w Hindenburgu (obecnie Zabrze) w rodzinie Oskara i Ilony (z domu David). Ojciec miał sklep z konfekcją męską, matka była dentystką. Od roku 1933 rodzice starali się o wyjazd z Niemiec, ojciec wyjechał do USA w 1938 roku, ale nie zdążył ściągnąć pozostałych członków rodziny. Ilona Weissberger z córkami Bertą i Ewą (ur. 1921) w październiku 1938 roku zostały deportowane do Polski z zakazem powrotu do Niemiec w ramach tzw. Polenaktion. Wówczas brat Ilony, który mieszkał w Sosnowcu, zabrał je do siebie. Berta zamieszkała z krewnymi w Chorzowie, następnie z matką w Krakowie.
Na początku wojny Berta z matką pojechały do rodziców Ilony do Bochni. Następnie przeniosły się do Krosna, do ciotki Reginy. W Krośnie mieszkały do czasu likwidacji tamtejszego getta, w czasie której zginęła młodsza siostra Berty, Ewa. Berta z matką wyrobiły fałszywe papiery i uciekły do Szczucina, a następnie do Krakowa. W listopadzie 1942 roku przyjechały do Warszawy. W stolicy wynajęły mieszkanie w kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 53. Berta ukrywała się pod nazwiskiem Krystyna Żółkoś i pracowała jako sprzątaczka, pomoc domowa, a później jako szwaczka w niewielkim zakładzie mieszczącym się przy ulicy Mazowieckiej 5. Latem 1943 roku podczas wypoczynku na plaży nad Wisłą Berta poznała fotografa Sylwestra Brauna. Po wybuchu powstania warszawskiego Berta była początkowo sanitariuszką, następnie została zaangażowana przez Sylwestra Brauna do pomocy w służbie fotoreporterskiej. Przez sierpień i wrzesień razem przemierzali Warszawę, fotografując wydarzenia i dokumentując coraz większe zniszczenie miasta. Przed opuszczeniem miasta zakopali negatywy i aparaty fotograficzne w słoikach, które ukryli w piwnicy domu, gdzie mieszkała Berta.
W dniu 6 października 1944 roku Braun i Weissberger wzięli fikcyjny ślub w kościele Najświętszego Zbawiciela, aby jako rodzina trafić do wspólnego transportu. Razem zostali wywiezieni w głąb Niemiec do obozu pracy w Spellen (nieopodal Wesel nad Renem). Podczas nalotu alianckiego uciekli z pociągu, dotarli do Essen i na posterunku Gestapo wystarali się o przepustkę umożliwiającą przejazd do Katowic. Po przybyciu na Śląsk aż do kapitulacji Niemiec prowadzili zakład fotograficzny. Już w lutym 1945 roku, jak tylko przetoczył się front, przyjechali jednym z pierwszych transportów do Warszawy i odkopali schowane negatywy z powstania warszawskiego.
Po powrocie matki Ilony z obozu pracy w Austrii razem postanowili uciekać do Szwecji. Czasowo przenieśli się do Sopotu, gdzie prowadzili razem studio fotograficzne. W czerwcu 1946 roku nielegalnie przepłynęli na szwedzkim węglowcu do Karlskrony. W Sztokholmie Braun i Weissberger postanowili się rozstać – Berta z matką popłynęły jesienią tego roku do Stanów Zjednoczonych. W roku 1949 Berta wyszła za mąż za Lawrence’a Lauera. W roku 2004 wydała swoje wspomnienia Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager’s Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland, (wydawnictwo Smith & Kraus, Hanover, New Hampshire), w których szczegółowo opisała historię ukrywania się podczas II wojny światowej na terenie okupowanej Polski. W styczniu 2024 roku przekazała Muzeum Warszawy odbitki fotografii, wykonywane razem z Sylwestrem Braunem.
Tekst: Piotr Głogowski
Bibliografia:
P. Głogowski, Inżynier – fotograf – emigrant. Biografia Sylwestra Brauna, [w:] Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania, Warszawa 2024, s. 10–37.
B. Lauer, Hiding in Plain Sight: The Incredible True Story of a German-Jewish Teenager’s Struggle to Survive in Nazi-occupied Poland, Hanover 2004.
W. Jewsiewicki, Powstanie warszawskie 1944 okiem polskiej kamery, Warszawa 1989.
Back
