Fajansowe płytki ścienne zwane flizami pierwotnie miały ułatwiać utrzymanie porządku. W XVII wieku umieszczano je w holenderskich domach wszędzie tam, gdzie ściany były narażone na pobrudzenie, na przykład w partiach przypodłogowych. Stopniowo ich popularność rosła i zaczynały pokrywać coraz większe powierzchnie ścian przedsionków, kuchni, a nawet piwnic. Z czasem dekorowano nimi elewacje domów i kamienic. Produkowano je w Holandii, w kilku ośrodkach miejskich. Największe centra produkcji znajdowały się w Rotterdamie i Amsterdamie oraz we fryzyjskich miastach: Utrechcie, Harlingen i Makkum.
W Polsce i innych krajach siedemnasto- i osiemnastowiecznej Europy flizy służyły przede wszystkim do dekoracji. Swą ogromną popularność zawdzięczały kobaltowej ornamentyce, nieodrodnie kojarzącej się Europejczykom z dalekowschodnią porcelaną, niezwykle ówcześnie modną. Prekursorką mody na płytki fajansowe w Polsce była Maria Kazimiera – zapatrzona w Wersal, gdzie w latach 1670–1674 powstał Trianon de Porcelaine ozdobiony fajansowymi płytkami z Holandii i Francji. Z czasem moda z posiadłości monarszych i magnackich przeniosła się pod dachy mieszczańskie.
Fajansowe płytki ścienne zwane flizami pierwotnie miały ułatwiać utrzymanie porządku. W XVII wieku umieszczano je w holenderskich domach wszędzie tam, gdzie ściany były narażone na pobrudzenie, na przykład w partiach przypodłogowych. Stopniowo ich popularność rosła i zaczynały pokrywać coraz większe powierzchnie ścian przedsionków, kuchni, a nawet piwnic. Z czasem dekorowano nimi elewacje domów i kamienic. Produkowano je w Holandii, w kilku ośrodkach miejskich. Największe centra produkcji znajdowały się w Rotterdamie i Amsterdamie oraz we fryzyjskich miastach: Utrechcie, Harlingen i Makkum.
W Polsce i innych krajach siedemnasto- i osiemnastowiecznej Europy flizy służyły przede wszystkim do dekoracji. Swą ogromną popularność zawdzięczały kobaltowej ornamentyce, nieodrodnie kojarzącej się Europejczykom z dalekowschodnią porcelaną, niezwykle ówcześnie modną. Prekursorką mody na płytki fajansowe w Polsce była Maria Kazimiera – zapatrzona w Wersal, gdzie w latach 1670–1674 powstał Trianon de Porcelaine ozdobiony fajansowymi płytkami z Holandii i Francji. Z czasem moda z posiadłości monarszych i magnackich przeniosła się pod dachy mieszczańskie.
Do końca XIX wieku płytki formowano ręcznie przy użyciu drewnianej lub metalowej formy, wałka i ramy. Następnie postępowano z nimi jak z innymi wyrobami fajansowymi. Po pierwszym wypale zdobiono je i ponownie wypalano. Do dekoracji używano szablonów. Częstym motywem zdobniczym była tematyka pasterska, gdzie postać pasterza umieszczona centralnie na tle krajobrazu (tzw. herder op land) wpisana była w okrąg (hed rond). Pasterzom, którymi były zarówno postacie męskie i kobiece, towarzyszą uproszczone wizerunki owiec. Innym popularnym tematem przedstawianym na płytkach były sceny biblijne oraz mitologiczne, a także sceny żołnierskie i krajobrazy. Wśród tych ostatnich prym wiodły krajobrazy z architekturą, często wpisywane w okrąg oraz płytki bez okręgów z charakterystycznym krajobrazem z drzewem.
Tekst: Ewelina Więcek-Bonowska
Bibliografia:
P. Oczko, Holenderskie flizy w dawnym Gdańsku, „Gdańskie Studia Muzealne” 2018, nr 10, s. 125–154.
E. Więcek, Fajansowe płytki ścienne znalezione podczas badań archeologicznych na terenie placu Zamkowego w Warszawie, „Almanach Warszawy” 2019, t. 13, s. 291–302.
Back
