Tadeusz Cieślewski syn był grafikiem, krytykiem i teoretykiem sztuki, pisarzem. Specjalizował się w drzeworytach tworząc kompozycje symboliczne oraz widoki zabytkowej architektury, zwłaszcza warszawskiej.
Był synem znanego warszawskiego malarza, Tadeusza Cieślewskiego ojca. Wyrastał w ideowej atmosferze Młodej Polski, przesyconej elementami symbolizmu i dekadentyzmu. Miał osobowość skłonną do refleksji, przez całe życie trawiły go wewnętrzne niepokoje. Grafice poświęcił się po długich próbach z różnymi dziedzinami sztuki. Rozpoczął od studiowania architektury, uczył się rzeźby i malarstwa. Swoje powołanie odnalazł dopiero w pracowni Władysława Skoczylasa w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, którą ukończył w 1925 roku.
Początkowo uprawiał różne techniki graficzne, w tym litografię i akwafortę. Pod wpływem Skoczylasa, który uczył nowego sposobu myślenia o drzeworycie, został drzeworytnikiem i teoretykiem techniki, która w latach 30. XX wieku święciła w Polsce triumfy. Był współzałożycielem Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt” (1925-1939), stawiającego sobie za cel doskonalenie i promowanie sztuki drzeworytu. W 1935 roku założył stowarzyszenie Grupa Artystów Grafików „Czerń i Biel”. Był artystą niezwykle płodnym, często wystawiał i organizował wystawy, wygłaszał odczyty. W 1936 roku opublikował pracę poświęconą teorii tej dyscypliny sztuki pt. Drzeworyt w książce, tece i na ścianie. Uwagi polemiczne o graficznej rasowości drzeworytu. Uważał, że należy zerwać z tradycyjnym sposobem wykonywania drzeworytów, w których rytownik wybierał tło wokół rysunku, co na odbitce dawało efekt czarnej kreski na białym tle. Za drzeworyt rasowy uważał taki, w którym kompozycje budowane są białą kreską – śladem po narzędziu rytowniczym. Możliwości takie dawał drzeworyt sztorcowy, wykonywany w twardym drewnie ciętym nie wzdłuż, ale w poprzek słojów. Cieślewski znacznie wzbogacił technikę rytowniczą. Oprócz dłuta, rylca i nożyka japońskiego, od 1926 roku stosował poznany w Paryżu rylec wielorzędowy. Stał się on jego ulubionym narzędziem umożliwiającym subtelne cieniowanie rzędem cienkich, białych kresek, dających efekt ślizgania się światła po powierzchni przedmiotów. W 1933 roku wprowadził do drzeworytu igłę akwafortową. Różne ślady narzędzi pozwalały na uzyskanie bogatych efektów fakturowych.
Read moreTadeusz Cieślewski syn był grafikiem, krytykiem i teoretykiem sztuki, pisarzem. Specjalizował się w drzeworytach tworząc kompozycje symboliczne oraz widoki zabytkowej architektury, zwłaszcza warszawskiej.
Był synem znanego warszawskiego malarza, Tadeusza Cieślewskiego ojca. Wyrastał w ideowej atmosferze Młodej Polski, przesyconej elementami symbolizmu i dekadentyzmu. Miał osobowość skłonną do refleksji, przez całe życie trawiły go wewnętrzne niepokoje. Grafice poświęcił się po długich próbach z różnymi dziedzinami sztuki. Rozpoczął od studiowania architektury, uczył się rzeźby i malarstwa. Swoje powołanie odnalazł dopiero w pracowni Władysława Skoczylasa w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, którą ukończył w 1925 roku.
Początkowo uprawiał różne techniki graficzne, w tym litografię i akwafortę. Pod wpływem Skoczylasa, który uczył nowego sposobu myślenia o drzeworycie, został drzeworytnikiem i teoretykiem techniki, która w latach 30. XX wieku święciła w Polsce triumfy. Był współzałożycielem Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt” (1925-1939), stawiającego sobie za cel doskonalenie i promowanie sztuki drzeworytu. W 1935 roku założył stowarzyszenie Grupa Artystów Grafików „Czerń i Biel”. Był artystą niezwykle płodnym, często wystawiał i organizował wystawy, wygłaszał odczyty. W 1936 roku opublikował pracę poświęconą teorii tej dyscypliny sztuki pt. Drzeworyt w książce, tece i na ścianie. Uwagi polemiczne o graficznej rasowości drzeworytu. Uważał, że należy zerwać z tradycyjnym sposobem wykonywania drzeworytów, w których rytownik wybierał tło wokół rysunku, co na odbitce dawało efekt czarnej kreski na białym tle. Za drzeworyt rasowy uważał taki, w którym kompozycje budowane są białą kreską – śladem po narzędziu rytowniczym. Możliwości takie dawał drzeworyt sztorcowy, wykonywany w twardym drewnie ciętym nie wzdłuż, ale w poprzek słojów. Cieślewski znacznie wzbogacił technikę rytowniczą. Oprócz dłuta, rylca i nożyka japońskiego, od 1926 roku stosował poznany w Paryżu rylec wielorzędowy. Stał się on jego ulubionym narzędziem umożliwiającym subtelne cieniowanie rzędem cienkich, białych kresek, dających efekt ślizgania się światła po powierzchni przedmiotów. W 1933 roku wprowadził do drzeworytu igłę akwafortową. Różne ślady narzędzi pozwalały na uzyskanie bogatych efektów fakturowych.
Prace Tadeusza Cieślewskiego syna można podzielić na dwie grupy: widoki architektoniczne i kompozycje symboliczne. W obu często łączył elementy realistyczne z fantastycznymi. Artysta tworzył widoki zabytkowej architektury Paryża, Florencji i miast polskich, ale najbardziej ulubionym motywem jego prac była Stara Warszawa. Zamiłowanie do niej odziedziczył po ojcu, któremu jako dziecko towarzyszył w artystycznych wędrówkach po Starym i Nowym Mieście. Przyglądając się jego pracy chłonął piękno tej tajemniczej dzielnicy z wąskimi uliczkami i wiekowymi kamienicami. Często w jeden widok składał fragmenty kilku różnych budynków. Był przeciwnikiem sztuki rozumianej jako zwykłe naśladownictwo natury. Sztuka, według niego, powinna dążyć do ekspresji treści i przekazywania emocji. Stąd w wielu jego pracach znajdujemy elementy symboliczne i surrealistyczne. Przy ich pomocy budował wizje podobne do snów, świat odzwierciedlający jego stany psychiczne, lęki, tęsknoty i filozoficzne przemyślenia. Ta część jego twórczości stanowiła odbicie osobowości artysty skłonnej do mistycznych uniesień, intelektualnych dociekań i egzystencjalnych niepokojów.
Tadeusz Cieślewski syn jest autorem wielu cykli i tek drzeworytniczych, m.in.: Dawne miasto (1924), Dawne miasta. Fiorenza (1928), Zamość (1929), Dwanaście widoków Warszawy w drzeworytach (1930), Pomorze (1933). Tworzył ilustracje do książek, m.in. do: Pieśń o Rynku i zaułkach Artura Oppmana (1931), Na drogach Polski Hanny Mortkowiczówny (1933), Sonety o Warszawie Gustawa Daniłowskiego (1937). Istotną część jego twórczości stanowiły ryciny o charakterze użytkowym: okolicznościowe zaproszenia, karty z życzeniami świątecznymi, ozdobniki książek, ekslibrisy. Cieślewski zajmował się krytyką artystyczną, jest autorem rozpraw z zakresu historii i teorii sztuki. Miał także talent literacki – pisał opowiadania, nowele, dramaty, powieści. Część z nich pozostała nieopublikowana, część uległa zniszczeniu podczas wojny. W okresie okupacji prowadził konspiracyjne wykłady i odczyty z zakresu grafiki i historii sztuki. Zginął w pierwszych dniach powstania warszawskiego prawdopodobnie podczas rzezi Woli.
Tekst: Jacek Bochiński
Bibliografia:
Banach Andrzej, Warszawa Cieślewskiego syna, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1962.
Czarnocka Krystyna, Tadeusz Cieślewski (syn), w: „Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy”, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, s. 358-360.
Grońska Maria, Tadeusz Cieślewski syn. Życie i Dzieło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1962.
Grońska Maria, Nowoczesny drzeworyt polski (do 1945 roku), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, s. 139-148.
Jakimowicz Irena, Pięć wieków grafiki polskiej [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie 19 czerwca – 30 sierpnia 1997], Muzeum Narodowym w Warszawie, Warszawa 1997, s. 164-168, 376.
Plapis Janusz, Morka Zofia, Tadeusz Cieślewski syn (1895-1944). Wystawa w setną rocznicę urodzin i pięćdziesiątą rocznicę śmierci wielkiego drzeworytnika [katalog wystawy w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy], Muzeum Historycznym m.st. Warszawy, Warszawa 1994.
Back
