Chojnacki, Jerzy Karol ps. "Chojna" (1909–1988) – rzeźbiarz, fotograf, powstaniec

Jerzy Karol Chojnacki, ps. Chojna (1909–1988) – artysta rzeźbiarz, fotograf i powstaniec warszawski (w czasie tego zrywu fotografował pozycje powstańców na Starym Mieście), po II wojnie światowej rekonstruował najważniejsze pomniki stolicy, działał aktywnie jako artysta rzeźbiarz i malarz.

Jerzy Karol Chojnacki urodził się 20 grudnia 1909 roku w Lublinie.

Uczył się rzeźbiarstwa w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem (1923–1928), w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie (1928–1933) oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1933–1939). Na tej ostatniej studiował u prof. Tadeusza Breyera.

W czasie II wojny światowej wstąpił do ruchu podziemnego, gdzie pełnił funkcję fotoreportera. Podczas powstania warszawskiego został przydzielony do Zgrupowania „Róg” Grupy „Północ” Armii Krajowej. Na rozkaz dowódcy IV Rejonu I Obwodu Warszawa Śródmieście – płk. Stanisława Steczkowskiego, ps. Zagończyk – fotografował Stare Miasto (m.in. ulice Piwną, Podwale, Miodową i Długą). W tym celu otrzymał materiały ze sztabu dowódcy, ale posiadał też własną lustrzankę. „Chojna” dostał polecenie dokumentowania barykad, przekopów czy umocnień wykonanych przez powstańców na Starym Mieście. Jego prace są unikalne i doskonale wykonane.

Część negatywów swoich zdjęć przekazał do laboratorium w Śródmieściu, aby wykonać odbitki. Niestety – zaginęły one po upadku Powstania. Inna grupa fotografii została przez Jerzego Chojnackiego zakopana w podwórzu domu przy ulicy Freta 40 (15 filmów).

Po upadku powstania warszawskiego „Chojna” wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną i trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121). Stamtąd został wywieziony do obozów koncentracyjnych w Gross-Rosen i Mauthausen. Później trafił na roboty przymusowe do Wiednia. Tam 6 maja 1945 roku doczekał się wyzwolenia przez wojska amerykańskie.

24 sierpnia 1945 roku zameldował się w punkcie repatriacyjnym w Czechowicach-Dziedzicach, zaś już we wrześniu powrócił do Warszawy i zamieszkał na Saskiej Kępie – przy ulicy Niekłańskiej. Tam też stworzył swoją pracownię artystyczną.

Jako ceniony rzeźbiarz Jerzy Chojnacki został zatrudniony przy rekonstrukcji słynnych pomników warszawskich – Adama Mickiewicza i Mikołaja Kopernika. Najbardziej znana jego praca to pomnik Syreny na warszawskiej Pradze (dziś znajduje się przed budynkiem Urzędu Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy przy ulicy Grochowskiej).

Dzieła Jerzego Chojnackiego były prezentowane na kilku wystawach: w Premio Int. di Scultura, Carrara (1957); w warszawskiej Zachęcie podczas wystaw „Rzeźba warszawska 1945–58” (1958) i „Rzeźba polska 1945 – 1960” (1960), w warszawskim Muzeum Narodowym podczas wystawy „Rzeźba w XV-lecie PRL” (1967), a także na drugim Festiwalu Sztuk Pięknych w Galerii Zachęta (1968). Artysta był również członkiem Grupy Artystów Plastyków „Warszawa”, której prace w latach 1947–1949 wystawiano w różnych miastach na terenie całej Polski (m.in. Warszawie czy Bielsku Białej).

Jerzy Chojnacki otrzymał szereg odznaczeń: Srebrną Odznaką Odbudowy Warszawy (1949), Krzyż Walecznych (1949), Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Oświęcimski oraz dyplomów i wyróżnień: Diplome d’Honneur przyznany przez komitet organizacyjny 6. Internationale Kunstudstilling 1976 w Holstebro (w Danii), Dyplom Académie Internationale de Lutéce (Paris) potwierdzający przyznanie Médaille d’Argent 12eme Grand Concours International de Lutéce w grudniu 1980 r., Diplome d’Honneur przyznany przez 7 Internationale JASSFESTIVAL (International Kunstudstilling 1981) w Holstebro (w Danii).

Artysta był także członkiem wielu stowarzyszeń i organizacji (m.in. Związku Polskich Artystów Plastyków). Prowadził bogate życie towarzyskie i społeczne – udzielał się w różnych komitetach i grupach: m.in. przy organizacji marszów patrolowych szlakiem walk partyzanckich w Puszczy Kampinoskiej.

W dniu 19 czerwca 1946 roku poślubił Jadwigę Apollinaire Bykowską.

Jerzy Chojnacki zmarł w Warszawie 26 maja 1988 roku.

Tekst: dr Rafał Radziwonka

Bibliografia:
Rzeźbiarze Saskiej Kępy wczoraj i dziś, Warszawa 2011, s. 16–17.
Słownik Artystów Plastyków. Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP 1945–1970. Słownik Biograficzny, Warszawa 1972, s. 82–83.